Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan Tozla Mücadele Yönetmeliği’nin amacı, iş yerlerinde tozlanmanın neden olacağı sağlık risklerinin önlenmesidir. Bu amaçla, iş sağlığı ve güvenliği açısından, tozla mücadele etmek ve bu işlerde çalışanların tozun zararlı etkilerinden korunmalarını sağlamak için alınması gerekli önlemler bu yönetmelikte açıklanmıştır.
Bir kısım sanayi dallarında işçi sağlığı açısından tozlar ciddi bir tehlikedir. Ayrıca tozlar kullanılan makine ve araçların da arıza yapmalarına ve bu yüzden iş, zaman ve para kaybına neden olabilir. Teorik olarak, havada katı halde bulunan maddelerin boyutları 300 mikrondan küçük ise bunlara toz denmektedir. Çıplak gözle görebilme sınırı 50 mikrondur. Solunum yolu ile akciğerlere ulaşan tozların boyutları 10 mikronun altındadır. Yarım mikrondan küçük partiküller ise kan yoluyla diğer organlara kadar ulaşabilir. Bunlar bir şekilde vücuttan atılamazlar ve birikme eğilimi gösterirler. Bu nedenle insan sağlığı açısından en zararlı olanları bunlardır.
Çalışma ortamlarında karşılaşılan tozların çok sayıda çeşidi bulunmaktadır. Örneğin fibrojenik tozlar, akciğer hastalıklarına neden olurlar. Toksik tozlar, vücutta zehirlenme etkisi yaparlar. Kanserojen tozlar, kansere neden olurlar. Radyoaktif tozlar, alerji yapan tozlar, organik tozlar ve inorganik tozlar, diğer farklı toz çeşitleridir.
Toz ölçümleri çeşitli yollardan yapılmaktadır.
- Dozimetrik toz ölçümünde, çalışanların yakalarına takılan dozimetre ile mesai süresi boyunca çalışanların maruz kaldığı toz seviyesi tespit edilmektedir.
- Çevre havası toz ölçümünde, maden ocakları ve benzeri tesislerde, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği kapsamında hava kalitesi ölçümleri yapılmaktadır.
- PM 10 ortamda toz ölçümünde (Partikül Madde 10), 10 mikrondan daha küçük toz parçacıklarının (toz partiküllerinin) ölçümleri yapılmaktadır. PM10 olarak gösterilebilen en büyük doğal kaynak, yollardan kalkan tozlardır. Bunun yanında yakma motorları, kamyonlara toprak, kum ve çakıl gibi maddelerin yüklenmesi ve boşaltılması, kömür inşaat alanları, maden ocakları ve taş ocakları da PM10 kaynaklarıdır.
- Çöken toz ölçümünde, hava kalitesi dağılım modellemesi ile ölçüm yapılmaktadır.
Toz ölçümlerine esas olan yöntemler ve standartlar şunlardır:
- İç Ortam Havasında Toplam Toz Ölçümü: Işık Saçılması Metodu (TS 2361:1976)
- Dozimetrik Toz Ölçümü: Gravimetrik Metot (TS 2361:1976)
- Ortamda Toz Örnekleme Ölçümleri (EPA Metot 17:2000 ve TS EN 13649:2003)
- Çöken Toz Ölçümleri (TS 2341:1976)
- Toz Ölçümü - Gravimetrik Metot - Optik Yansıtma Metodu (TS 2361 ve MDHS 96)
- PM 10 Ölçümü - Gravimetrik Metot (TS EN 12341)
- Çöken Toz Ölçümleri (TS 2342)
Test yapan kuruluşlar, çalışanların maruz kaldığı ve akciğerlerde alveollere kadar ulaşan tozların miktarını ölçmek üzere ISO standartlarına uygun, gravimetrik esaslı apartlar kullanırlar. Bunlar, solunabilir boyutdan daha büyük toz parçacıklarının ölçüme girmesini önleyen aparatlardır. Ölçümlerde Maruziyet Sınır Değerleri’ni tespit etmek üzere kısa ve uzun vadeli ölçümler yapılmaktadır. Zaman Ağırlıklı Ortalama, çalışan kişinin, olağan çalışma koşullarında en az 8 saat maruz kaldığı toz konsantrasyonunu ifade eder. Kısa Dönem Maruziyet Sınır Değeri ise, çalışan kişinin aynı koşullarda 15 dakika süreyle maruz kaldığı toz konsantrasyonunu ifade eder.
TÜRCERT belgelendirme kuruluşu, belgelendirme çalışmaları ve danışmanlık ve eğitim hizmetleri yanında, ihtiyaç duyan firmalara belli teknik hizmetler de vermektedir. Bu kapsamda, Toz Ölçümü ve diğer benzer test çalışmalarında, deneyimli ve uzman bir kadroya sahip olan TÜRCERT belgelendirme kuruluşuna güvenebilirsiniz.