Toprak direnci, toprağın bir elektrik akımına maruz kaldığı durumda, bu akıma karşı gösterdiği tepkidir. Topraklama ölçümleri de, bu direncin ölçümlenmesi amacı ile yapılır.
Toprak aslında güçlü bir iletken değildir. Bakır ve benzeri normal iletkenlere göre çok daha zayıf bir iletkendir. Ancak elektrik akımı için toprak alanı yeteri kadar büyükse, toprağın elektrik akımı geçerken gösterdiği direnç düşer ve toprak iyi bir iletken haline gelir. Bu bakımdan bir tesis kurulmadan önce, topraklama ölçümlerinin yapılması gerekir. Konu elektrik olunca toprağın iletkenlik ve direnç yönü dikkat çeker.
Toprağın özdirenci, bir metreküp toprağın direnci esas alınarak ölçümlenir. Bu özdirencin değeri, toprağın yapısı ve içindeki su oranı ile doğrundan ilgilidir. Bir elektrodun toprağa geçiş direnci, toprağın bu özdirencine bağlıdır. Bataklık, killi toprak veya rutubetli çakıl zeminlerde bu direnç düşükken, taşlı bir zeminde direnç çok daha fazladır.
İletkenlerin toprağa karşı yalıtımı, toprak direnci test cihazları (toprak megeri) kullanılarak, iletkenlerin birbirlerine karşı yalıtımı ise izolasyon test cihazları (izolasyon megeri) kullanılarak ölçülmektedir. Yalıtım direnci ölçen bütün araçlar (megerler) özel olarak üretilmiş taşınabilir birer ohm metredir. Bu araçlar ile toprak direncini ölçmek, basit, kesin ve güvenilir sonuçlar verr.
Toprağın direncini etkileyen birçok faktör olabilir:
- Bitkisel yapılar ya da diğer elektrikli tesisler direnç alanını genişletebilir. Bu durumda farklı topraklama elektrotları kullanılır.
- İşletmelere daha hassas modern bilgisayar kontrollü makine veya ekipman ilave edilirse, bu durumda elektriksel gürültü büyür. Mevcut makine veya ekipmanların yeni makine veya ekipmanlara uyum göstermemesi, elektriksel gürültüye neden olabilir.
- Toprak altına yerleştirilen metalik olmayan borular ve kanallar, düşük toprak direnci açısından güvenliği tehdit edebilir.
- Toprak direncini etkileyen en önemli unsur ise toprağın nemli olmasıdır.
Toprak megeri ile ilk ölçümler, Amerika Standard Bürosu tarafından 1915 yılında yapılmıştır. En basit anlamda toprak megerlerinde üç tane elektrod vardır: toprak elektrodu (E), akım elektrodu (C) ve potansiyel elektrodu (P). Toprağın normal direnci ne kadar düşükse, yapılan topraklamanın direnci de o kadar düşük olacaktır.
Kısaca, toprak elektrodu ve topraklama sistemleri fabrikalarda, üretim tesislerinde ve binalarda güvenlik sağlama açısından önemli unsurlardan biridir. Eğer sistemde herhangi bir toprak elektrodu bulunmuyorsa, insanların güvenliği tehlikededir ve makine ve ekipmanların zarar görme ihtimali bulunmaktadır. Topraklama yapılmamış bir makine veya ekipmana dokunan insan üzerinden hata akımları akabilir ve bu akımların gücüne bağlı olarak ölüm olayları meydana gelebilir. Ama tek başına toprak elektrodu can güvenliği sağlamaz. Güvenliğin sağlanması için mutlaka düzenli ölçümlemelerin yapılması gerekir.
TÜRCERT belgelendirme kuruluşu, uygunluk değerlendirme ve belgelendirme çalışmaları yanında, test ve muayene hizmetleri de vermektedir. Topraklama ölçümleri konusunda daha geniş bilgi edinmek ya da bu ölçümlemeleri yaptırmak ihtiyacı varsa, TÜRCERT belgelendirme kuruluşu, deneyimli yönetici ve çalışanları ile işletmelerin ihtiyaçlarını karşılamaya hazırdır.